Nigeriaans onderzoek naar aanpak burn-out in de Randstad
De Universiteit van Lagos heeft een Europa-jaar. Vanuit het instituut voor onderzoek naar wereldgezondheid heeft Nigeriaanse arts-onderzoeker Rachel Adebayo de gezondheidssituatie in Nederland bestudeerd en ontdekt hoe burn-out en migraine onder de Nederlandse stadsbevolking beter aangepakt kan worden. In samenwerking met Artsen Zonder Lenzen wordt nu gewerkt aan een implementatieplan voor 2015.
Grapje. De Johan Cruijff voor Afrikaanse toestanden zou zeggen: Je gaat het pas zien als je het omdraait. De UvA riep het academische jaar 2014-2015 uit tot Afrika-jaar en presenteerde bij de opening op 1 september onder andere het onderzoek van neurologe Marleen Hendriks naar het effect van een gesubsidieerde zorgverzekering op de kwaliteit van de preventiezorg. Lees hier het stuk dat de UvA daarover op haar website plaatste. Zieligisering van Afrika en zelffelicitatie wegens geboden hulp sijpelt ook bij de UvA door alle goede bedoelingen heen. Afrikaanse Toestanden past een oude retorische truc toe en presenteert de omgekeerde wereld.
Mevrouw Adebayo, onderzoek naar zorg in rijke landen – wat moeten we ons daarbij voorstellen?
Vanuit het Nigerian Institute for World Health Research (NIWHR) doen wij onderzoek naar zorgverbeteringsprogramma’s in rijke landen, met name in Europa. We werken samen met organisaties die deze programma’s uitvoeren, zoals Artsen zonder Lenzen. De Nigeriaanse tak van deze organisatie heeft zich nu tot doel gesteld de zorg in Europa beter afgestemd te maken op regionale behoeften en bepaalde ziekten uit de taboesfeer te halen. Het NIWHR evalueert de programma’s met een multidisciplinair team onderzoekers: wat kan er beter?
Wat heeft u zelf onderzocht in Europa?
Mijn onderzoek richtte zich op de preventie en behandeling van mentale ziekten in de Randstad, een hoge-status regio in het westen van Nederland. De vraag was: hoe kunnen we spanning en stress het beste herkenbaar en bespreekbaar maken zodat burn-outs kunnen worden voorkomen? Samen met een arts van het ziekenhuis in de regionale hoofdstad hebben we bekeken welk effect het zorgprogramma van Artsen Zonder Lenzen had op de cortisol-waarden [stresshormoon – red. AT] van de plaatselijke bevolking.
Nederland is een rijk land. Zijn stress en burn-out geen ziekten voorbehouden aan armen en hardwerkenden?
Nee, ook gezien de genetische aanleg van Europeanen voor verhoogde stress blijkt burn-out een veelvoorkomend probleem te zijn. Wanneer ze in hun zogenaamde vrije tijd na het werk hobbies als yoga, Afrikaanse dans of hardlopen gaan praktiseren krijgen ze ook daarin, veel eerder dan Aziaten of Afrikanen, last van prestatiedruk. Je ziet dit onder invloed van globalisering duidelijk gebeuren: de Randstad veryupt en yogascholen en allerhande hardloopclubs hebben er voet aan de grond gekregen. Deze aanbieders lijken allemaal op elkaar en beconcurreren elkaar op prijs. Mensen hebben hierdoor enorme keuzestress. Maar de cultuur speelt ook een rol. Dun en ontspannen overkomen maar tegelijertijd jezelf onderscheiden als individu worden nog steeds als teken van succes gezien, terwijl op geestelijke gezondheidszorg een enorm taboe ligt.
Wat zijn de cijfers?
Volgens het European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA) heeft meer dan de helft van Europeanen last van stress en behoort stress tot de grootste bedreiging voor de veiligheid en gezondheid op het werk. Dertien procent van de werknemers in Nederland was in 2011 emotioneel uitgeput. De gezondheidsrisico’s van overmatige stress en burn-out moeten niet onderschat worden. Ze hebben serieuze impact op de kwaliteit van leven van Europeanen.
Wat voor soort zorgprogramma hebben jullie geëvalueerd?
In samenwerking met een Nederlandse zorgverzekeraar en met subsidie van de Nigeriaanse overheid hebben we het van overheidswege verplichte basispakket voor gezondheidszorg dat elke inwoner van de Randstad heeft onderzocht. Stressmanagement is nog niet optimaal geïntegreerd in het zorgpakket dat Nederlandse verzekeraars aanbieden. Wij hebben nu in samenwerking met onze partners een kwaliteitsverbeterplan opgesteld voor de Nederlandse basisverzekeringen, zodat ook de Randstedelingen de zorg krijgen waar ze recht op hebben.
Hoe bereik je dat Europeanen tijdig naar een psycholoog gaan?
Bij de aanmelding voor de verplichte verzekering stuurt, volgens ons verbeterplan, de verzekeraar mensen de buitenwijken van de steden in. Die geven de bevolking dan voorlichting over de gevaren van mentale stress en hoe aanmelding bij een psycholoog in zijn werk gaat.
Om mensen goed te kunnen helpen, moeten ze immers eerst weten dat ze stress hebben, wat daarvan de oorzaken en gezondheidsrisico’s zijn en hoe ze hun levensstijl kunnen veranderen om burn-out te voorkomen – denk aan ontspanning in en om het huis en fatsoenlijk eten.
En de aangepaste basisverzekering maakt behandeling toegankelijker.
Inderdaad, dankzij het aangepaste vergoedingenpakket gaan mensen eerder en makkelijker naar de psycholoog. Psychische hulpveleners die participeren in het zorgprogramma laten hen bovendien vaker terugkomen op consult dan gebruikelijk is in Afrika, Azië of Zuid-Amerika. Dan wordt hun cortisolwaarde gemeten en worden ze gecontroleerd op andere risicofactoren rondom mentale ziekten. Indien nodig krijgen ze medicijnen die stressverlagend werken.
Wat is de uitkomst van uw onderzoek?
Het zorgprogramma met de verbeterde basisverzekering en voorlichting is effectief. Het gemeten stressniveau van mensen met een aangepast zorgpakket is twee keer zo sterk gedaald als dat van mensen in een controlegroep.
Maar ook in een controlegroep is de stress dus kennelijk gedaald. Hoe verklaart u dat?
Dat is een gevolg van ons onderzoek naar stressniveaus. De meeste mensen die meededen wisten daarvoor niet dat ze hoge stress hadden. Om ethische redenen hebben we iedereen met een verhoogd risico op burn-0ut, dus ook in de controlegroep, aangeraden naar een psychisch hulpverlener te gaan. Een deel van de mensen uit de controlegroep is daar vervolgens ook voor behandeld. Desondanks zien we dat het effect in de verzekerde groep sterker is, aangezien zij verzekerd zijn van doorlopende psychische zorg.
Blijft het zorgprogramma van Artsen zonder Lenzen betaalbaar?
De grootste subsidieverstrekker is de lokale overheid in de Randstad. Die wil het programma op termijn overnemen. Er zijn gesprekken gaande met de Nederlandse overheid in Den Haag om het programma ook landelijk uit te rollen.
U volgde eerder de specialisatieopleiding tot Afrikaans genezer. Hoe kwam u in public health terecht?
Gaandeweg mijn studie ontdekte ik dat ik vooral geïntereseerd ben in een antwoord op de vraag hoe zorg zo georganiseerd kan worden dat iedereen toegang heeft tot goede zorg zonder dat de kosten daarvan de pan uitrijzen. Ook westerlingen verdienen dat.
Ook in Afrika is dat een actuele vraag.
Dat klopt, maar ik wilde liever in internationaal verband werken. In het westen is veel geld, zodat je niet zo creatief hoeft te zijn om goede zorg te realiseren. Het overschot aan middelen en personeel geeft je de vrijheid om voor de hand liggende oplossingen voor te stellen. Zo heb ik een heel korte werkdag. Dat geeft me veel voldoening.