Afrikanen over Afrika in 10 TED Talks
We kunnen hem nergens meer terug vinden maar een hele tijd terug stuitten we onder een Facebook-post van onze vinnige collega’s Africa is a Country op een comment waarvan we niet zo goed wisten of we erom moesten huilen of lachen. Of de naam van hun blog serieus bedoeld was, vroeg een bezoeker. Hij had de TED Talks van een paar Afrikaanse sprekers gezien en kwam er zo achter dat Afrikanen het niet prettig vinden als er aan hun continent wordt gerefereerd als zijnde een land.
Al TED kijkende leert men, concludeerden we hier op de redactie. Vandaar deze post, een selectie van een aantal TED Talks waarin Afrikaanse sprekers aan de hand van verschillende thema’s hun licht laten schijnen over de verhouding van hun continent tot de rest van de wereld. Een groot deel van deze selectie is afkomstig uit een speciale Afrika conferentie te Arusha, Tanzania, in 2007. Erg actueel is het meeste dus niet meer maar dat maakt het niet minder interessant. Nog steeds ‘ideas worth spreading’ dus.
1. Chimanda Ngozi Adichie – The danger of a single story
We zijn al langer fan van mevrouw Adichie, auteur van onder andere Half of a Yellow Sun en het recente Americanah. Met karakteristieke scherpte wijst de Nigeriaanse hier op het belang van een veelvoud van verhalen. Afrika komt er wat haar (en ons) betreft veel te bekaaid van af. Ze legt hier haarfijn uit waarom een kwalijke zaak is.
2. Ory Okolloh – The making of an African activist
Okollohs verhaal borduurt eigenlijk voort op dat van Adichie. Maar Ory Okolloh maakt de impact van eenzijdige beeldvorming persoonlijker. Als meisje dat door gebrek aan geld haar scholing moest onderbreken en haar vader zag sterven aan gebrek aan geld voor de juiste medicijnen paste ze prima in het hokje van zielig Afrikaans kind. Maar dat beeld contrasteert sterk met de zelfverklaarde ‘vibrant person‘ die het huidige hoofd van Google Africa tegenwoordig is. Samenhangend is het meestal niet, maar persoonlijk en aanstekelijk is het wel.
3. Juliana Rotich – Meet BRCK, Internet access build for Africa
We schreven al eerder over de BRCK, de op Afrikaanse leest geschoeide internet modem. Ory Okolloh riep Afrikanen in bovenstaande ‘talk’ nog op om meer content te produceren, meer verhalen te verspreiden, zoals Adichie zou zeggen. Maar Ushahidi, het bedrijf waar Rotich namens spreekt, ging nog twee stappen verder. In eerste instantie ontwikkelde het software om verhalen over verkiezingsgeweld in Kenia online te delen en te ‘mappen’. Met de BRCK produceerde het Keniase bedrijf ook hardware die gemaakt is met Afrikaanse omstandigheden in gedachten. Juliana Rotich vertelt hier het verhaal achter die briljante innovatie.
4. Anas Aremeyam Anas – How I named, shamed and jailed
De meest fascinerende ‘talk’ in deze serie komt op naam van Anas Aremeyam Anas. De Ghanese journalist beschouwd corruptie als een van de grootste plagen van Afrika. Undercoverjournalistiek is wat hem betreft een zeer geschikt middel om die corruptie aan de kaak te stellen. Onherkenbaar vertelt hij hier met veel bravoure wat voor successen dat in zijn geval heeft opgeleverd.
5. Andrew Mwende – Let’s take a new look at African aid
Nog een journalist met een missie: Andrew Mwende. Het doelwit is ontwikkelingshulp. Het ‘IMF, de Wereldbank en het kartel van goede bedoelingen hebben onze rechten als burgers overgenomen’, stelt hij. In zijn betoog legt de Oegandese journalist uit wat de desastreuze gevolgen van die ontwikkeling zijn.
6. Dambiso Moyo – [titelloze talk]
Zambia’s celebrity econome Dambiso Moyo heeft in grote lijnen dezelfde boodschap als Mwende: ontwikkelingshulp corrumpeert en zorgt ervoor dat Afrikaanse regeringen niet langer verantwoording hoeven af te leggen aan hun burgers. Ze vraagt zich terecht af waarom al dat geld toch naar Afrika blijft stromen. Niet alleen omdat ‘het niet werkt’ maar vooral omdat er in landen als China en India net zoveel arme mensen wonen als in heel Afrika. Waarom dan toch al het geld naar het ‘verloren continent’?
7. Ngozi Okonjo-Iweala – How to help Africa? Do business there
Als ontwikkelingshulp het continent niet verder helpt, wat dan wel. De titel van Ngozi Okonjo-Iweala’s betoog verklapt haar visie al. Zowel in aanpak als uitstraling lijkt de voormalig vice-president van de Wereldbank op bekendere vertegenwoordigers van een nieuwe generatie vrouwelijke Afrikaanse leiders. Net als Malawi’s presidente Joyce Banda en diens Liberiaanse collega Ellen Johnson Sirleaf lijkt ze professionele integriteit schijnbaar moeiteloos aan een rigoreuze werkwijze te koppelen. ‘Trek je macro-economie recht en de mogelijkheden zijn enorm’, stelt ze. Om vervolgens met indrukwekkende cijfers te schermen. Afrikaanse economieën uit het slop trekken lijkt opeens heel simpel.
8. Boghuma Kabisen Titanji – Ethical riddles in HIV research
De afhankelijkheid die Afrika in relaties met de rest van de wereld vaak kenmerkt, heeft niet alleen economische en politieke gevolgen. HIV onderzoekster Boghuma Kabisen Titanji toont aan de hand van haar onderzoek haarscherp de ethische dilemma’s die ongelijkheid vaak met zich meebrengt.
9. Saki Mafundiwaka – Ingenuity and elegance in ancient African alphabets
Na bijna twintig jaar in de Verenigde Staten gestudeerd te hebben, keerde grafisch ontwerper Saki Mafundiwaka terug naar Zimbabwe en richtte daar het Zimbabwe Institute of Vigital (een samentrekking van visual en digital) Arts op. Na twee decennia de vruchten van Amerikaanse opleiding geplukt te hebben, roept hij Afrikaanse studenten op niet te veel naar de rest van de wereld te kijken. We vinden dat wat makkelijk. Sowieso is de nogal wollig sprekende Mafundiwaka een makkelijk doelwit voor een intellectuele afrekening. We zetten dit rommelige praatje er toch tussen omdat juist Saki’s incoherente verhaal wat ons betreft de dilemma’s van veel Afrikaanse kunstenaars en intellectuelen mooi voor het voetlicht brengt. Mafundiwaka lijkt afstand te willen nemen van ‘het Westen’ maar probeert dat vervolgens op een terrein dat van oudsher met datzelfde ‘Westen’ geassocieerd wordt: het alphabet. Rigide is hij niet maar een snaar raakt hij wel. Wrevel steekt de kop op. Zijn dat de resten kolonialisme (‘Afrikanen schreven niet’) in onze vezels?
10. William Kamkwamba – How I harnessed the wind & Richard Turere – My invention that made peace with the lions
Terwijl droogte Malawi teisterde, bladerde William Kamkwamba door de wetenschappelijke boeken uit zijn schoolbibliotheek en kwam er zo achter dat je met windmolens energie kan genereren. Hij bouwde er zelf maar eentje.
Het verhaal van Richard Turere valt ook in de categorie jongetje-fixt-typisch-Afrikaans-probleem-met-moderne-technologie. Het vee van zijn Keniase familie werd nogal eens te grazen genomen door leeuwen. Richard bedacht een oplossing.
Hartverwarmende verhaaltjes zijn het, maar waarom eigenlijk? Het Nederlandse klasgenootje dat op z’n achtste altijd met technologie experimenteerde, was een nerd avant-la-lettre, geen heel groot compliment. Waarom smelten onze harten dan toch bij het zien van Afrikaanse jongetjes die zich de moderne technologie eigen maken?
Leon van de Reep
