Mannen op T-shirts – De herrijzenis van Thomas Sankara
Wie is toch die man die op allerlei t-shirts verschijnt? Op het nippertje van Pasen een verhaaltje over de herrijzenis van die andere held: Thomas Sankara.
Zoals er vergeten groenten zijn, zijn er vergeten helden. De twintigste eeuw in Afrika produceerde een paar interessante exemplaren. Thomas Sankara, de progressieve, voormalig leider van Burkina Faso, oftewel de Che Guevara van West-Afrika, is er een van. In 1983 kwam hij na een populaire politieke strijd tegen de overblijfselen van de Franse koloniale bezetting aan de macht, waarna hij het land haar nieuwe naam gaf: Land van rechtgeaarde mensen (Burkina Faso). Alleen lokaal geproduceerde Burkinese kleding dragen, gelijke rechten voor vrouwen en alle kinderen ingeënt waren enkele van zijn stokpaardjes. Ongekend populair kwam hij in 1987 onder verdachte omstandigheden om het leven en greep voormalig kompaan en boezemvriend Blaise Compaoré (altijd verdacht gebleven als mogelijke moordenaar) de macht. Afgezien van een periode van grote nationale rouw in het West-Afrikaanse land zelf en de te verwachten internationale condoleances draaide de wereld sindsdien verder zonder Sankara.
Maar sinds kort is hij terug. Van Zuid-Afrika tot in de diaspora prijkt hij ogenschijnlijk plotseling weer pontificaal op T-shirts en wordt hij gegoogeld en geciteerd. Wat is er ineens weer relevant aan deze oude marxist en pan-afrikanist en wie zijn de nieuwe herinneraars van Thomas Sankara? Het laatste als eerst: we komen Sankara tegen op t-shirts van Bekende Figuren, als de Senegalese activist Fadel Barro, reggea artiest en radiomaker Karim Sama (Sams’K Le Jah), maar ook Gewone Mensen met een t-shirt bedrijfje:
Wereldwijde t-shirt liefde voor Thomas Sankara en zijn revolutionaire uitspraken, dus. Maar waarom komt dat nu ineens opzetten? Een paar mogelijke factoren op een rij.
Allereerst is hij recentelijk opgegraven. Nadat in 2014 Compaoré eindelijk het veld heeft geruimd na een volksopstand, zijn de overblijfselen van held S. opgegraven voor onderzoek. In december 2015 is er een arrestatiebevel uitgegaan voor Compaoré, die in Ivoorkust in ballingschap is. In het nieuws zijn is sowieso handig voor bekendheid en zeker posthuum.
De gestage ontstigmatisering van ‘socialisme’ sinds het einde van de Koude Oorlog helpt ook. Na de val van de muur waren rode leiders een hele tijd ontzettend uit, maar inmiddels is het failliet van dat socialisme een hele generatie geleden. Voeg daarbij het mislukken van de Structural Adjustment Programma’s voor Afrikaanse economieën van het IMF en de Wereldbank uit de jaren ’80 en ’90. ‘Westerse’ idealen van democratie en kapitalisme worden inmiddels wereldwijd openlijk betwijfeld en aangevallen. Dat geeft weer ruimte voor alternatieve wereldvisies. Re-enter the African alternatives!
Bovendien is de behoefte aan tegenvoorbeelden voor jongeren in Afrikaanse landen waar het politiek leiderschap te wensen overlaat groot, schrijft Mohamed Keita op Quartz Africa. (Lees ook het mooie artikel van Pauline Bax via De Correspondent, over de populariteit van Sankara onder Burkinese jeugd.) Sankara nam moedig stelling tegen westers (neo)kolonialisme. Maar Thomas schetste ook nog heel hoopvolle toekomsten. Wie wil daar in tijden van crisis en ongelijkheid nou geen symbool van op z’n t-shirt?
Wat betreft dat anti-westerse dus een soort Robert Mugabe (jeweetwel, die ouwe, ouwe, ouwe president van Zimbabwe), maar dan iets korter aan de macht. Want Sankara’s eigen jeugdigheid – hij was 33 ten tijde van zijn coup – en voortijdige dood (vier jaar later) hebben, heel wrang, ook meegeholpen bij de vorming van zijn heldenstatus. Hij heeft weinig gelegenheid gehad om het voor zichzelf te verpesten. Frozen in time. Handig, bij het iconiseren.
En dan nog een minder historisch-politieke maar desalniettemin belangrijke reden: Sankara had een enorme x-factor. Aan charisma geen gebrek. Dat sluit goed aan bij een wereld waarin het ultieme amusement uit talentenjachten bestaat, ook in Afrika. Zijn hoopvolle en gloedvolle speeches zijn nog steeds opwindend te noemen. Lees hier zijn meest beroemde, voor de Verenigde Naties, vertaald in het engels (de man spreekt natuurlijk Frans) en zie hier, zijn andere topper, voor de voorloper van wat nu de Afrikaanse Unie is:
Ben je al om? Ook JIJ kunt een t-shirt dragen met het hoofd van Thomas Sankara erop. Klik gewoon hier. Of hier. Of hier. En hier kan je ook een trui of een linnen tasje met een full body Sankara figuurtje bestellen. Maar als je het écht meent laat je hem, met of zonder lichaam, natuurlijk op Burkinees katoen drukken. Want van t-shirt liefde alleen kan men niet eten.