Turtle 1: de auto uit Afrika. Sfeerimpressie uit Paradiso

Daar zaten we dan, de voltallige redactie, in een goed gevuld Paradiso. We zaten op stoeltjes en de mensen om ons heen ook. Die mensen om ons heen leken verschrikkelijk veel op ons. Blanke mensen, keurig maar niet te stijf. VPRO-achtige types. We bevonden ons weleens tussen ruiger publiek en toch baande een scheutje adrenaline zich door onze aderen.

We waren bij de presentatie van de Turtle 1 die ook meteen de presentatie van de eerste longread van uitgeverij Fosfor was. In de aanloop naar dit evenement kreeg Turtle 1 meestal de toevoeging ‘de auto uit Afrika’. Bij Afrikaanse Toestanden zien we de verhoudingen tussen Afrika en de rest van de wereld graag op de kop gezet en dat leek precies wat hier gebeurde. In plaats van afgedankte Europese auto’s richting Afrika te verschepen, werd hier een in Ghana gebouwde auto aan een Europees publiek getoond. En dan was die auto ook nog eens het product van Afrikaans vakmanschap in plaats van Westerse technologische support. De wereld dubbel op z’n kop. Je begrijpt onze opwinding.

Verantwoordelijk voor dit kunststukje: kunstenaar Melle Smets en onderzoeker Joost van Onna. Zij stelden zich ten doel om binnen zes weken een auto te ontwerpen én te bouwen in Suame Magazine, een uitgestrekt gebied van garages en werkplaatsen in het Ghanese Kumasi. Presentatrice Marcia Luyten ondervraagt ze over die hectische anderhalve maand. Dat levert een boeiend avondje op.

Melle Smets wilde een auto die met het oog op lokale omstandigheden gebouwd zou worden. Dat betekende op nul beginnen, veel inspraak en veel gedoe. Uit de verhalen van Smets en Van Onna rijst zo een gedetailleerd beeld van Suame Magazine op. De geografie, de werkverhoudingen, de politieke spelletjes. Het project leverde ze, kortom, een schat aan informatie op waar de resultaten van menig langlopend onderzoek bij zouden verbleken.

Daarnaast leverde het dus ook nog daadwerkelijk een auto op. Best een kekke wagen ook nog. Met zowel voor als achter laadruimte, makkelijk te vervangen houten onderdelen en een simpele doch efficiënte ventilatieschuif. Om het nog ‘Afrikaanser’ te maken, kunnen de deuren niet alleen naar opzij open maar kunnen ze desgewenst ook omhoog geklapt worden. Daarmee verandert de Turtle in een soort marktkraampje. Leuk en aardig allemaal, voor ‘dat soort landen’, zoals een medewerker van de Rijksdienst voor het wegverkeer het zegt, in Nederland zou het geheel op een enorm aantal technische onderdelen afgekeurd worden.

Maar dat het uberaupt gelukt is de Turtle te verwezenlijken mag – zeker gezien de hindernissen die tijdens de presentatie naar voren komen – een klein wonder heten. Het hele project leidde in Suame Magazine zelf dan ook tot groot enthousiasme. Daar waar met afgedankt materiaal lange tijd alleen maar krakkemikkige kopieën waren gemaakt, werd eindelijk iets nieuws, iets eigens geproduceerd. De lokale koning kwam er voor langs en Melle Smets kwam op Ghana’s nationale televisie, waar ook al gretig werd gevist naar de belofte van een grootse Afrikaanse auto-industrie.

Dat grote enthousiasme over zo’n ‘klein’ succesje maakt de afhankelijkheidspositie van Afrika goed zichtbaar. Zelfs optimistische doorzetter Melle Smets lijkt niet erg hoopvol waar het gaat om het opzetten van grootschalige autoproductie op Ghanese bodem. Iedereen in Suame Magazine, zo wordt tijdens de presentatie duidelijk, kopieert. Dat maakt de monteurs, de lassers, spuiters en al die anderen tot de uitmuntende vakmensen die ze zijn. Maar het betekent dat er weinig ruimte is voor eigen initiatief. Dat beantwoordt volgens hem meteen de pijnlijke vraag waarom een Hollandse kunstenaar wel bereikt wat generaties garage-goeroes niet lukt, namelijk het ontwerpen en produceren van een eigen auto.

Met hoeveel letterlijk horten en stoten dat ging, wordt ook fraai duidelijk uit het beeldmateriaal dat filmmaker en fotograaf Teun Vonk ter plaatse schoot. En uit passages uit de longread die Tijs van den Boomen over de hele onderneming schreef. Het is al met al een behoorlijk multimediale en interdisciplinaire avond in Paradiso en dat maakt het een interessante aangelegenheid.

Klapstuk blijft natuurlijk de Turtle zelf. Die wordt onder luid applaus onthuld en vervolgens uitvoerig bewonderd door een publiek dat doorgaans waarschijnlijk ‘weinig met auto’s heeft’. Zelfs de redacteuren van Afrikaanse Toestanden verliezen eventjes hun kritische distantie.

Je zou bijna vergeten dat het ook om de introductie van een ‘nieuw journalistiek genre’ in Nederland ging, zoals de dappere vernieuwers van Uitgeverij Fosfor het een tikje hoogdravend aankondigden. Misschien komt het juist doordat we tijdens de presentatie zelf wat verwend werden, maar over (de tekst van) de longread van Tijs van den Boomen zijn we iets minder enthousiast.

Dat mag de sympathie niet drukken en daarom hier een handjevol links waar de geïnteresseerde lezer wijzer van wordt:

• de website van het Turtle 1 project zelf
• Melle Smets bij Pauw & Witteman. Vanaf de 27e minuut
• de pagina over de longread Turtle 1: de auto uit Afrika op   de site van Uitgeverij Fosfor. Ook de plek waar je dat digitale verhaal voor slechts €2.99 bestelt
• artikel van Tijs van den Boomen over het project, op OneWorld

 

Leon van de Reep