Wordt Afrika op de kaart bewust verneukt?
Hij is al bijna zes jaar oud, maar dit plaatje blijft de mensen verbazen. Op Facebook komt The True Size of Africa nog steeds af en toe voorbij. Alleen het plaatje en de titel meestal. Boodschap: veel landen waarvan we denken dat ze heel groot zijn passen met al hun gezamenlijk oppervlakte binnen Afrika’s landmassa. Schokkend inzicht: Afrika is veel groter dan we dachten.
Ideale clickbait was ‘Afrika’s ware grootte’ in 2010, maar ook serieuzere media pikten het op als een nieuwswaardig feit. Dat is vreemd, want het plaatje zegt helemaal niets nieuws. Tenminste, niet voor de mensen die tijdens aardrijkskunde een beetje hebben zitten opletten. Die weten dat kaarten altijd vertekenen.
Een bol waarheidsgetrouw weergeven op een plat vlak is onmogelijk. Iedere cartograaf zal dat direct beamen. De wereldkaart die al eeuwen lang het meest gebruikt wordt, vertekent dus ook. Die kaart werd middels de Mercator Projectie vervaardigd (je kan je er op Wikipedia meer over lezen, je kan het ook niet doen en jezelf een bonkende hoofdpijn besparen).
De kaart in kwestie diende in allereerste instantie voor navigatie op zee. Om de kapiteins niet te veel te laten afdwalen, ontwierp meneer Mercator een kaart waarop de hoeken van de richtingen gelijk waren aan die op de aardbol die hij moest afbeelden zelf. Voordeel: je kon er veel beter mee navigeren dan met andere kaarten. Nadeel: de kaart vertekent nogal sterk aan de boven- en onderkant. Daar lijken de afgebeelde gebieden groter dan ze in werkelijkheid zijn. Zodoende lijkt Groenland ongeveer net zo groot als heel Afrika. Terwijl Afrika zo’n 14 keer groter is dan Groenland. Afrika’s ware grootte, ten opzichte van andere continenten, wordt op deze wereldkaart dus niet bepaald dicht benaderd.
Er zijn alternatieve projecties mogelijk. De Gall-Peters projectie, zoals hieronder in groen afgebeeld, bijvoorbeeld. Die levert een kaart minder Groenland en meer Afrika op. Waarom hangt de Mercator-kaart dan toch in de meeste klaslokalen wereldwijd? CNN verleidde recentelijk nog een expert om het sentiment dat het The True Size of Africa-plaatje bij veel mensen lijkt op te roepen academisch te onderstrepen. Een Londense professor Global Media and Politics mocht op de Amerikaanse nieuwssite op een ingewikkelde manier zeggen dat het een soort cartografisch complot is waarmee de Westerse grootmachten Afrika letterlijk lekker klein proberen te houden.
Dat het veel landen op andere continenten goed uit komt dat Afrika globaal niet bepaald sterk staat, is geen geheim. Vraag is of de alomtegenwoordige wereldkaart de afgelopen eeuwen heeft bijgedragen aan hun streven om dat zo te houden. Nick Danforth, auteur van een van de weinige zinnige online stukjes die hierover geschreven zijn, denkt van niet.
Zien we Groenland als wereldmacht, vraagt Danforth zich af. Wordt Afrika er in onze perceptie machtiger van als we voortaan de Gall-Peters projectie zouden hanteren? Waarom is er tijdens de hoogtijdagen van het kolonialisme niet gekozen voor een projectie die gekoloniseerde gebieden groter deed lijken? Waarom staat Afrika ondanks de aloude marginale geopolitieke positie zo centraal afgebeeld? Uitstekende vragen die zelfs onbeantwoord weinig ruimte overlaten voor het bovengenoemde complot.
Kaarten bepalen hoe we de wereld zien, beaamt Danforth. Maar de manier waarop we de wereld zien bepaalt tegelijkertijd ook in sterke mate hoe we naar kaarten kijken. We weten allemaal dat Afrika in het hoekje zit waar de geopolitieke klappen vallen. Een simpele, visuele suggestie dat het continent ook cartografisch verneukt wordt, blijkt dan een ideale aanleiding voor gemakzuchtige verontwaardiging.
Lees ook: Zo recht zijn die Afrikaanse grenzen nou ook weer niet
