Seks in Afrika – Renske de Greef
Af en toe tikken we ‘Afrika’ in de zoekbalkjes van de websites van de Hollandse kwaliteitsmedia. Niet om er achter te komen wat de stand van armoede, geweld en andere rampspoed ter plaatse is, maar om te controleren of we nog steeds de enige zijn die regelmatig reflecteert op de manier waarop er over Afrika bericht wordt. Het resultaat stemt niet altijd vrolijk maar soms stuiten we toch op materiaal dat ons hoofdknikkend en glimlachend verder doet speuren.
Een van de laatste keren dat het ons overkwam, was Renske de Greef de aanstichter. Ja, Renske de Greef ja. Dat meisje dat je nooit veel meer dan een licht wantrouwen had gegund omdat er quasi-literair succes aan haar lange blonde haren leek te kleven. Over stereotyperingen gesproken.
Toeval of niet, mevrouw De Greef weet wel raad met clichés. In de column in kwestie probeert ze een antwoord te formuleren op de vraag ‘wat ze met Afrika heeft’ (want die wazige vraag wordt haar kennelijk echt wel eens gesteld). Die vraag roept terecht het ongemak dat voortkomt uit het besef kennelijk bij die groep te horen die ‘iets met Afrika heeft’. Afrika is al ‘niet sexy’, laat staan degenen die er ‘iets mee hebben’. Toch moet ze schuld bekennen. Gelukkig niet omdat ze Afrikanen nog zo ‘puur als de rode aarde, de zon en het gras’ vindt, maar juist omdat het Afrika-op-de-grond zich niet in dat soort dooddoeners laat vangen. Dat is gelukkig precies Renskes reden: ‘dat het me zo verrast’.
Goed, onze interesse was gewekt. Ze bleek twee boeken te hebben geschreven waarin Afrika een grote rol speelt. Het eerste ging over seks, het tweede over ontwikkelingswerk. De keuze was snel gemaakt. Zo beleefden we een paar onderhoudende uurtjes aan Seks in Afrika: zoenen, flirten, riten & Aids. Deels het resultaat van het charme-offensief dat Foster Parents inzette nadat het zichzelf om dubieuze redenen tot Plan Nederland had omgedoopt. Raoul de Jongh bewees met zijn fantastische Stinknegers al dat zoiets verbazingwekkend scherpe boekjes op kan leveren. De Jonghs puntgave verslag van zijn eigen sponsortripje valt moeilijk te evenaren maar ook aan De Greef bleek de opdracht wel besteed. Ze mist de scherpte en vileine humor van haar oud-Spunk-collega maar heeft gelukkig net als hij een broertje dood aan de clichés die Afrika omgeven. Of, beter gezegd: ze is zich er in ieder geval van bewust en speelt er mee, die associaties die zich ongewild doch onvermijdelijk opdringen als je Afrika aandoet. En dus kijkt ze in het vliegtuig naar Malawi alvast ‘of misschien de gehele cast van de Lion King me zwaaiend op staat te wachten’. Dat is hier op Afrikaanse Toestanden altijd een plus.
De frisse, vaak wel wat melige, toon en onbevangen blik zorgen ervoor dat voor de lezer het beetje lucht overblijft dat ‘serieuzere’ auteurs waarschijnlijk al snel uit dit onderwerp zouden persen. Plan Nederland stuurde Renske de Greef op pad om te schrijven over ‘de gevolgen van de hiv/aids pandemie op het leven van jongeren in Afrika en de schending van seksuele rechten van meisjes en vrouwen’. Daarvoor brengt ze bezoekjes aan Malawi, Mali, Kenia en Oeganda. In hoofdstukjes die niet meer dan een paar paginas tellen beslaat ze uiteindelijk zo’n beetje ieder onderwerp waar je bij de combinatie ‘seks’ en ‘Afrika’ aan kunt denken. Condooms, polygamie, prostitutie, homoseksualiteit, de hele NGO checklist wordt keurig – eh – afgewerkt. In die anekdotische snapshots voert ze zichzelf op als stuntelende blonde reuzin, met vriend en collega Jan Hoek op missie om Afrika’s seksuele mysteries te ontrafelen. Het is een een aanstekelijk, pretentieloos journalistje-spelen dat leidt tot olijke avonturen op bruiloften en in lokale pornobioscoopjes.
Alleen in de hoofdstukjes waar vanuit het perspectief van Afrikaanse meisjes geschreven wordt, botst de combinatie van lichte toon en serieuze kwesties. Maar het doel is om wat interculturele lessen te trekken en daar slaagt ze met diezelfde combinatie geregeld wonderwel in. Renske de Greef is zo’n reiziger die we we bij Afrikaanse Toestanden graag zien. Een schrijfster die haar Afrika-ervaring gebruikt om haar eigen denkbeelden te evalueren. Ze realiseert zich dat ze een ‘jammerlijk product van de leugenachtige Hollywoodisering van het leven’ is wanneer haar ‘Indiana Jones-achtige visioen’ van een Afrikaans dorpshoofd in werkelijkheid wordt getoetst aan een ‘verschrompeld mannetje’ in een hangmat (gelukkig wel met ‘stijve koeienstaart’ als staf). Ze verbaast zich over het feit dat een oude Malinese vrouw die jarenlang meisjes besneden heeft ‘normaal en vriendelijk’ is in plaats van een gemene heks. ‘Dat weet je natuurlijk wel, dat wordt je ingeprent, maar toch blijf je stiekem anders denken. Tot je ze meemaakt’.
Het is natuurlijk geen hoogstaande, diepgravende onderzoeksjournalistiek, dit verslag van een vreemdsoortig snoepreisje. Het is lichtvoetig, het is soms kort door de bocht maar Renske de Greefs Seks in Afrika toont ons wel weer dat reizen in en denken over Afrika voor een groot deel draait om het stoeien met de beelden die ons ingeprent worden.
