Stinknegers – Raoul de Jong
Het regent nominaties voor literaire prijzen deze weken. Tot onze grote vreugde kwamen we de naam van Raoul de Jong al twee keer tegen tussen de genomineerden. De jury van de Bob den Uyl Prijs zette zijn De grootsheid van het al op hun shortlist en de VPRO nomineerde eveneens zijn plan voor hun reisstipendium, de Bagagedrager. Vooral dat laatste is een uitstekende keuze. Raoul de Jong bleek tien jaar geleden al niet teleur te stellen wanneer je hem met een zak geld op pad stuurt.
Toen was het niet de VPRO die jonge schrijvers geld toestopte, maar ontwikkelingsorganisatie Plan Nederland. Dat had door toedoen van een graaierige directeur een serieus imagoprobleem waar zelfs een naamsverandering van Foster Parents naar Plan niets aan leek te veranderen. Een charmeoffensief volgde en daarin was een belangrijke rol weggelegd voor de beste schrijvers van het hippige online jongerenmagazine Spunk. Renske de Greef schreef Seks in Afrika, Raoul de Jong Stinknegers. Dat eerste was aardig, het tweede is tot op de dag van vandaag een van onze favoriete reisboeken.
Met een vliegticket, een laptop en 3000 euro van Plan Nederland vertrekt Raoul naar Senegal. Van hoofdstad Dakar reist hij vier maanden door West-Afrika en doet hij zo nu en dan een project van de organisatie aan. Tijdens die missie stuurt hij bijna dagelijks een verslagje. Die zijn allemaal bijzonder puntig en amusant en vormen samen dus Stinknegers.
Al vanaf dag één steekt Raoul zijn eigen vooroordelen niet onder stoelen of banken. Bij aankomst in Dakar: “Een heel zwarte man met een bordje van een hotel komt naar me toe gelopen. Shit. Hij gaat me beroven”. Bij aankomst in zijn hotel: “Mijn kamer heeft een bed, een wc en een douche en dat is meer dan ik had verwacht”. Uit het raam van de taxi kijkend: “Verder zie ik niet zo veel bijzonders en dat vind ik vrij bijzonder want we zijn in Afrika”.
Vervolgens worstelt hij de eerste weken met zijn positie als “toubab” (blanke) en de manieren waarop Senegalese ritselaars hem op manipulatieve wijze geld proberen af te troggelen (“Pfff. Afrika is oké, maar die mensen hier komen echt mijn strot uit”). Maar uiteindelijk zorgt het er allemaal voor dat hij veel en bijzonder verdienstelijk schrijft over “dat hele Noord-Zuid probleem”. En het “schuldgevoel, de onmacht, het piekeren over hoe je ermee om moet gaan”.
Misschien is het überhaupt gewoon dom, stom, naïef, arrogant, egoïstisch en heel erg postkoloniaal om als West-Europeaan door een derdewereldland te reizen. Om van de situatie hier gebruik te maken om een ‘ervaring’ op te doen en dan nog van de mensen te verwachten dat ze relaxed zullen zijn.
Zijn schrijven is bijna overal sprankelend en komisch maar het grappigst is Raoul als hij de andere blanken in Afrika onder de loep neemt. “Mensenkinderen”, schrijft hij ergens over de kledingstijl van zijn blanke leeftijdsgenoten, “wat een blunders heb ik de afgelopen maanden tussen mijn collegae backpackers moeten aanschouwen”. Voor de extreemste variant bedenkt hij de term Jesus Christ Supertoubab. Speciaal bedoeld voor degenen “met heel vieze dreadlocks, stoffige outfit en een jezusbaard”. Raoul heeft verfrissend weinig geduld voor hun visie van Afrikanen als pure, non-materialistische wezens en ergert zich mateloos aan hun trommelsessies en verering van Afrikaanse bomen (“Oprotten met je baobab”).
Ook bij het werk van Plan en ontwikkelingshulp in het algemeen zet hij op basis van zijn scherpe observaties onderweg de nodige vraagtekens. Dat kan wat hem betreft veel beter door “Afrikanen zelf en dus niet door Europese postpubers in hun sabbatical, of door welke Westerling dan ook” gedaan worden.
Raoul de Jong had gehoopt dat Afrika hem zou veranderen maar constateert na terugkomst wat gelaten dat dat niet gelukt lijkt. Maar Afrika zelf is niet langer het clichébeeld waar hij mee opgroeide.
Het is noch armoedig, noch afgesloten, noch zuiver. Het zijn gewoon mensen, net als hier. Even egoïstisch en materialistisch. Ze hebben alleen minder.
Stinknegers is in al zijn ontstereotyperende eerlijkheid de ideale mentale voorbereiding voor iedere aanstaande West-Afrikaganger. Of gewoon een hoogst origineel reisverslag voor de thuisblijver.
Boden resultaten uit het verleden garanties voor de toekomst, dan had de VPRO onder vermelding van “Bagagedrager” allang 2000 euro op de rekening van de heer De Jong gestort.
Leon van de Reep
